လက်ရှိ မြန်မာနိုင်ငံ Failed State ဖြစ်သွားနိုင်လား?

“Failed State ရဲ့ အဓိပ္ပါယ်နဲ့ အခြေအနေ”
Failed State ဆိုတာ အစိုးရက နယ်မြေအချုပ်အခြာအာဏာ၊ လုံခြုံရေး၊ အုပ်ချုပ်ရေး၊ စီးပွားရေးနဲ့ အခြေခံဝန်ဆောင်မှုတွေကို ထိရောက်စွာ မပေးနိုင်တော့တဲ့ နိုင်ငံတွေကို ဆိုလိုပါတယ်။ (ဥပမာ – ဆိုမာလီယာ၊ ယီမင်၊ ဆီးရီးယား)

မြန်မာနိုင်ငံဟာ 2023 Fund for Peace ရဲ့ Fragile States Index (FSI) မှာ ကမ္ဘာ့ထိပ်တန်း ၁၀ နိုင်ငံအတွင်း ပါဝင်နေပြီး အောက်ပါအချက်တွေကြောင့် Failed State အဖြစ်သို့ တဖြည်းဖြည်း ဦးတည်နေပါတယ်။

“၁။ ပြည်တွင်းစစ် (ကြားထဲက မီးတောက်နေတဲ့ မီးဖို)”
၂၀၂၁ စစ်အာဏာသိမ်းပြီးကတည်းက တိုင်းရင်းသားလက်နက်ကိုင်အဖွဲ့တွေ (EAOs)၊ ပြည်သူ့ကာကွယ်ရေးတပ်ဖွဲ့ (PDF) တွေနဲ့ စစ်တပ်ကြား တိုက်ပွဲတွေ မရပ်မနားဖြစ်နေပါတယ်။

• ကျေးလက်ဒေသတွေမှာ အစိုးရအစားထိုး အုပ်ချုပ်ရေးတွေ ပေါ်ထွန်းနေပြီး၊ မြို့ပြတွေမှာလည်း ဆန္ဒပြမှုတွေ၊ တိတ်တဆိတ် လှုပ်ရှားမှုတွေ ရှိနေဆဲပါ။
• တပ်မတော်က အာဏာကို လက်နက်နဲ့ထိန်းထားပေမယ့် ပြည်သူအများစုက သူတို့ကို အသိအမှတ်မပြုပါဘူး။

“၂။ စီးပွားရေး ပြိုလဲမှု (ငွေကြေးဆိုတာ မီးလောင်နေတဲ့ စာရွက်)”

• ငွေကြေးဖောင်းပွမှုနှုန်း ၃၀% ကျော်၊ ဈေးနှုန်းတွေ တစ်နှစ်ကို ၂ ဆ၊ ၃ ဆ တက်နေပါတယ်။
• ကျပ်ငွေတန်ဖိုး အမေရိကန်ဒေါ်လာနဲ့ယှဉ်ရင် ၉၀% ကျဆင်း (၂၀၂၁ မှ ၂၀၂၄ အထိ)။
• အလုပ်လက်မဲ့နှုန်း မြင့်မားပြီး စီးပွားရေးလုပ်ငန်း ၇၀% နီးပါး ပိတ်သိမ်းခဲ့ရပါတယ်။
• နိုင်ငံခြားရင်းနှီးမြှုပ်နှံမှုတွေ ထွက်ပြေးနေပြီး EU၊ US တို့ရဲ့ စီးပွားရေးပိတ်ဆို့မှုတွေကြောင့် ပိုဆိုးနေပါတယ်။

“၃။ အကျင့်ပျက်ခြစားမှုများ (Corruption)”
Transparency International ရဲ့ 2023 Corruption Perceptions Index (CPI) အရ မြန်မာနိုင်ငံဟာ ကမ္ဘာ့အဆိုးဆုံး ၁၀ နိုင်ငံထဲမှာ ပါဝင်နေပါတယ် (အဆင့် ၁၆၂/၁၈၀)။

• စစ်တပ်နဲ့နီးစပ်သူတွေရဲ့ လာဘ်စားမှု၊ အခွန်ရှောင်တာ၊ အာဏာသုံးစီးပွားရေးလုပ်ငန်းတွေကြောင့် တရားဥပဒေစိုးမိုးရေး ပျက်ပြားနေပါတယ်။
• ဒါကြောင့် ပြည်သူတွေရဲ့ ယုံကြည်မှု လုံးဝပျက်သွားပြီဖြစ်ပါတယ်။

“၄။ မူးယစ်ဆေးဝါး (ရွှေတြိဂံဆိုတဲ့ အနာစက)”

• ကမ္ဘာ့ဘိန်းထုတ်လုပ်မှုရဲ့ ၃၀% က မြန်မာနိုင်ငံကဖြစ်ပါတယ်။
• စစ်တပ်နဲ့ တိုင်းရင်းသားလက်နက်ကိုင်အဖွဲ့တွေကြား မူးယစ်ဆေးဝါးက ငွေကြေးအရင်းအနှီးဖြစ်နေပါတယ်။
• ရွှေတြိဂံ (Golden Triangle) ဆိုတာ မြန်မာ-လာအို-ထိုင်း နယ်စပ်မှာရှိတဲ့ ကမ္ဘာ့အကြီးဆုံး မူးယစ်ဆေးထုတ်လုပ်ရာဇုန်ဖြစ်ပြီး ဘိန်း၊ မက်သာဖက်တာမင်း (meth)၊ ဟီးရိုးအင်း အစရှိတဲ့ မူးယစ်ဆေးတွေကို ထုတ်လုပ်ပါတယ်။
• ဒီပြဿနာက နှစ် ၅၀ ကျော်ကတည်းက အမြစ်တွယ်နေပြီး ဘယ်အစိုးရမှ လုံးဝအပြီးသတ် မနိုင်သေးပါဘူး။

“၅။ ပညာရေး၊ ကျန်းမာရေး (အနာဂတ်ကို မီးထိုးသတ်နေတဲ့ကိစ္စ)”
(က) ပညာရေးစနစ် ပြိုလဲမှု

• ၂၀၂၁ စစ်အာဏာသိမ်းပြီးနောက် ကလေး ၅ သန်းကျော် ကျောင်းပြတ်လပ်ခဲ့ပါတယ်။
• ကျေးလက်ဒေသတွေမှာ အင်တာနက်၊ လျှပ်စစ်မရှိလို့ အွန်လိုင်းပညာရေး မဖြစ်နိုင်ပါဘူး။
• ဆရာ၊ ဆရာမ ၃၀% ကျော် CDM လုပ်ပြီး အလုပ်ထွက်သွားကာ ကျန်သူတွေကလည်း လစာနည်းပြီး ခြိမ်းခြောက်မှုတွေနဲ့ ရင်ဆိုင်နေရပါတယ်။ (ခ) ကျန်းမာရေးစနစ် ပြိုလဲမှု
• တိုက်ပွဲဒေသတွေမှာ ဆေးရုံ ၄၀% ပိတ်ထားရပြီး ကျန်ဆေးရုံတွေမှာလည်း ဆေးဝါး၊ ပစ္စည်းကရိယာ ချို့တဲ့နေပါတယ်။
• ဆရာဝန် ၁ ဦးက လူ ၃,၅၀၀ ကို ကြည့်ရှုရပြီး (ကမ္ဘာ့ပျမ်းမျှ ၁:၅၀၀ ထက် ၇ ဆပိုများပါတယ်)။
• ဆရာဝန် ၄၀% ကျော် နိုင်ငံခြားသို့ ထွက်ပြေးသွားပြီး ကျေးလက်ဒေသတွေမှာ ကျန်းမာရေးဝန်ဆောင်မှု လုံးဝချို့တဲ့နေပါတယ်။

-ကျေးလက်ဒေသများတွင် မိခင်သေနှုန်း ၂ ဆတက် (တစ်နှစ်လျှင် မိခင် ၂,၀၀၀ ကျော် သေဆုံး)။

-ကလေးအာဟာရချို့တဲ့မှု ၃၀% ကျော်၊ ကလေး ၁ သန်းနီးပါး အရပ်ပုခြင်း၊ ဉာဏ်ရည်မမီခြင်း ဖြစ်နေ။

*ပညာရေးနဲ့ ကျန်းမာရေးဟာ နိုင်ငံတစ်ခုရဲ့ အခြေခံအုတ်မြစ်ပါ။ ဒီအုတ်မြစ်ပျက်သွားရင် အနာဂတ်မျိုးဆက်တွေ ပညာမတတ်၊ ကျန်းမာရေးချို့တဲ့ပြီး စီးပွားရေးလည်း ပြန်မထူနိုင်တော့ပါဘူး။

“၆။ သဘာဝဘေးနဲ့ အခြေခံအဆောက်အအုံပျက်စီးမှု”

• ၂၀၂၄ ခုနှစ်အတွင်း ဆိုင်ကလုန်းမုန်တိုင်း Remal၊ တိုင်ဖွန်း Yagi တို့ကြောင့် ရေကြီးမှု၊ မြေပြိုမှုတွေ ဖြစ်ခဲ့ပြီး စုစုပေါင်း ကျပ် ၄၆၆ ဘီလီယံ ဆုံးရှုံးခဲ့ရပါတယ်။
• ၂၀၂၄ ဧပြီမှာ အင်အား ၇.၇ ရစ်ချတာစကေးရှိ ငလျင်ကြီးလှုပ်ခတ်ပြီး လူပေါင်း သောင်းနဲ့ချီ သေဆုံးဒဏ်ရာရနိုင်တယ်လို့ ခန့်မှန်းထားပါတယ်။
• ပြည်တွင်းစစ်ကြောင့် ကယ်ဆယ်ရေးလုပ်ငန်းတွေ နှောင့်နှေးနေပါတယ်။

“Failed State အဖြစ်သို့ ဦးတည်နေသလား?
✔ လက်ရှိအခြေအနေ → High Risk of State Failure (ကျရှုံးနိုင်ငံအဖြစ်သို့ ဖြစ်နိုင်ခြေမြင့်မားနေ)
✔ အကြောင်းရင်း → အာဏာရှင်စနစ်၊ စီးပွားရေးပြိုလဲမှု၊ ပြည်တွင်းစစ်၊ နိုင်ငံတကာသီးခြားဖြစ်နေမှု
✔ အနာဂတ်အလားအလာ → စစ်ရေးအရ တည်ငြိမ်မှုမရှိဘဲ စီးပွားရေးပြန်လည်တည်ဆောက်ဖို့ မဖြစ်နိုင်သလို၊ အမျိုးသားပြန်လည်သင့်မြတ်ရေး အချိန်မီမလုပ်နိုင်ရင် ဆိုမာလီယာ၊ အာဖဂန်နစ္စတန်လို အခြေအနေသို့ ရောက်သွားနိုင်ပါတယ်။

မှတ်ချက်- ဤဆောင်းပါးသည် လက်ရှိအခြေအနေကို အချက်အလက်များအပေါ် အခြေခံပြီး သုံးသပ်ထားခြင်းဖြစ်ပါတယ်။

ကိုးကားချက်များ

1. Fragile States Index (FSI) 2023

• အဖွဲ့အစည်း: Fund for Peace
• အကြောင်းအရာ: မြန်မာနိုင်ငံ၏ နိုင်ငံတော်ပြိုကွဲမှုအန္တရာယ်အဆင့်။
• လင့်ခ်: FFP Fragile States Index

1. Corruption Perceptions Index (CPI) 2023

• အဖွဲ့အစည်း: Transparency International
• အကြောင်းအရာ: မြန်မာနိုင်ငံ၏ အကျင့်ပျက်ခြစားမှုအဆင့် (အဆင့် ၁၆၂/၁၈၀)။
• လင့်ခ်: Transparency International CPI

1. UNODC World Drug Report 2023

• အဖွဲ့အစည်း: United Nations Office on Drugs and Crime (UNODC)
• အကြောင်းအရာ: ရွှေတြိဂံဒေသ မူးယစ်ဆေးဝါးထုတ်လုပ်မှု။
• လင့်ခ်: UNODC World Drug Report

1. UNICEF Myanmar Education Crisis Report (2023)

• အဖွဲ့အစည်း: UNICEF
• အကြောင်းအရာ: မြန်မာနိုင်ငံရှိ ကလေးများ၏ ပညာရေးဆုံးရှုံးမှု။
• လင့်ခ်: UNICEF Myanmar Education

1. World Bank Myanmar Economic Monitor (2024)

• အဖွဲ့အစည်း: World Bank
• အကြောင်းအရာ: သဘာဝဘေးနှင့် စီးပွားရေးပျက်စီးမှုဆိုင်ရာ ဒေတာများ။
• လင့်ခ်: World Bank Myanmar Report
  UNOCHA Myanmar: မြန်မာနိုင်ငံလူသားချင်းစာနာထောင့်စီမံကိန်း (သဘာဝဘေးနှင့် ပဋိပက္ခ၏ သက်ရောက်မှုများ)
• The Irrawaddy (အင်္ဂလိပ်ဘာသာသတင်းဌာန): https://www.irrawaddy.com/