“မွန်အမျိုးသားနေ့၊ မွန်အမျိုးသားအလံနှင့် မွန်အမျိုးသားသီချင်းတို့ကို ဖော်ထုတ်နိုင်ရေးအတွက် ပိုမိုကျယ်ပြန့်သော ကော်မတီတရပ် ဖွဲ့စည်း သွားရန် ဤညီလာခံမှ ဗဟိုကော်မတီသို့ တာဝန်လွှဲအပ်သည်”

ပါလီမန်ခေတ် မွန်ပြည်နယ်ရရှိရေး
ဗညားအောင်

၁၉၆၀ ခု ဖေဖော်ဝါရီ (၆) ရက်နေ့ ရွေးကောက်ပွဲတွင် မွန်တို့အတွက် တကြိမ်တခါမှ မရခဲ့ဖူးသော မွန်အမတ်များစစ်စစ်ကို ရွေးချယ်နိုင်သည့်အတွက် မွန်လူထုများ စိတ်ဓါတ်ပို၍ တက်ကြွလာကြသည်။ ဥပဒေဘောင်အတွင်း ရောက်ရှိလာသော မွန်ပြည်သူ့တပ်ဦးသည်လည်း အရှိန်အဟုန်ပြင်းစွာ လှုပ်ရှားခဲ့လေသည်။ မွန်ပြည်သူ့တပ်ဦး ဗဟိုမှ နိုင်ငွေသိမ်းအား ရန်ကုန်ခရိုင်နှင့် ပဲခူးခရိုင်တို့ကို တိုးချဲ့ စည်းရုံးရေး တာဝန် ပေးအပ်ခဲ့သည်။

ပဲခူးရှိ မွန်အမျိုးသားတို့ဖိတ်ခေါ်ချက်အရ ရွှေမော်ဓောဘုရား ရင်ပြင်ပေါ်၌ ၁၉၆၀ မတ်လက “မွန်အမျိုးသား အဘယ်ကြောင့် မွန်ပြည်နယ်ရထိုက် သနည်း” ခေါင်းစဥ်ဖြင့် ဥက္ကဌ နိုင်အောင်ထွန်း ၊ နိုင်ငွေသိမ်းနှင့် အမျိုးသမီး ခေါင်းဆောင် မိတင့်တို့၏ ဟောပြောပွဲတွင် မွန်လူထု သုံးထောင်ကျော် တက်ရောက် အားပေးကြသည်။

ဇွန်လ (၃၀) ရက်တွင် ရန်ကုန်မြို့ရှိ ဟီတဂဝေသီ မွန်သံဃာတော်အဖွဲ့ချုပ် မှ မွန်ပြည်နယ် အမြန်ဖော်ထုတ်ပေးရန် ဆုံးဖြတ်ချက်တစ်ရပ်အား အစိုးရ အဖွဲ့သို့ တင်သွင်းမေတ္တာရပ်ခံကြောင်း ကျေငြာချက်တစ်စောင် ထုတ်ပြန်ခဲ့သည်။ မွန်ရဟန်းပျိုများဖြင့် ဖွဲ့စည်းထားသည့် ဟီတဂဝေသီ မွန်သံဃာ အဖွဲ့ချုပ်တွင် ဥက္ကဌ အရှင်ဣန္ဒသာရနှင့် အတွင်းရေးမှူး အရှင်ပါလိတတို့က အဓိက ပါဝင်လှုပ်ရှားနေကြသည်။

ဇူလိုင်လ ( ၆ ) ရက်နေ့တွင် မွန်အမျိုးသားအဖွဲ့ပေါင်းစုံမှ ” မွန်ပြည်နယ် ဖော်ထုတ်ရေးအတွက် တင်ပြတောင်းဆိုချက်” ကျေငြာစာတမ်းကို ထုတ်ပြန်ခဲ့သည် ။

၎င်းကျေငြာစာတမ်းကို လက်မှတ်ရေးထိုးသော မွန်အမျိုးသားအဖွဲ့ပေါင်းစုံတွင်
(၁) သန့်ရှင်းဖဆပလ၏ ဦးဆောင်မှုကိုခံယူသော သန့်ရှင်းမွန်အဖွဲ့(ဗဟို)
(၂) တည်မြဲဖဆပလ၏ ဦးဆောင်မှုကိုခံယူထားသော ပြည်ထောင်စုမွန်အဖွဲ့၊ မော်လမြိုင်ခရိုင်။
(၃) ရာမညတိုင်းလုံးဆိုင်ရာမွန်အဖွဲ့ချုပ် (မော်လမြိုင်ခရိုင်)။
(၄) မွန်တိုင်းရင်းသားအစည်းအရုံး (ဗဟို)။
(၅) မွန်ပြည်သူ့တပ်ဦး (ဗဟို) တို့ ပါဝင်ကြသည်။
သြဂုတ်လတွင် တက္ကသိုလ် မွန်ကျောင်းသူ/ကျောင်းသားများ အသင်းက မွန်ပြည်နယ် ဖော်ထုတ်ပေးရန် ကျေငြာချက်တစ်ရပ်ကို ထုတ်ခဲ့ပြန်သည်။

ထို့အတူ ရန်ကုန်မြို့ရှိ တက္ကသိုလ် မွန်ကျောင်းသူ/ကျောင်းသား ဟောင်းများအသင်းမှ ငြိမ်းချမ်းစွာ မွန်ပြည်နယ် ဖွဲ့စည်းရေးအတွက် ပြည်ထောင်စုသား အပေါင်းတို့အား တင်ပြချက် စာတမ်းတစ်စောင်ကို လည်း ထုတ်ပြန်ခဲ့ပြန်သည်။

မွန်ပြည်နယ်အလုပ်ညီညွတ်ရေးကော်မတီ (ဗဟို) ဖြစ်မြောက်ရေး ကော်မတီကို ဖွဲ့စည်းနိုင်ရန် ပဏာမအနေဖြင့် မွန်ပြည်သူ့တပ်ဦးသည် ဟိတဂ- ဟေသီ မွန်သံဃာအဖွဲ့ချုပ်ကိုအမှူးထား၍ ရန်ကုန်မြို့အခြေစိုက် မွန်တိုင်းရင်းသားအစည်းအရုံး၊ တက္ကသိုလ်မွန်အသင်း ၊ မွန်သာရေးနာရေးအဖွဲ့နှင့် တသီးပုဂ္ဂလမျိုးချစ်ပုဂ္ဂိုလ်များကို စုစည်းပြီး နိုဝင်ဘာလ(၁၉) ရက်နေ့မှ စ၍ ပုဇွန်တောင်ရှိ မွန်ဓါတုဦးမောင်မောင် စာသင်ကျောင်းတွင် ဆွေးနွေးညှိနှိုင်းပွဲတရပ် စတင်ကျင်းပကြသည်။

အစည်းအဝေး တက်ရောက်သူ အများစု၏ဆန္ဒအရ တည်မြဲဖဆပလ၏ ပြည်ထောင်စုမွန်အမျိုးသားအဖွဲ့မှ ဥက္ကဌ မွန်သန်းအား ကိုယ်စားလှယ် အဖြစ်မှ ထုတ်ပယ်ခဲ့သည်။ မွန်သန်းအစား တခြား ပုဂ္ဂိုလ်တစ်ဦးဦးကိုစေလွှတ်ရန် မေတ္တာရပ်ခံခဲ့ကြသည်။ ထို့ကြောင့် ပြည် ထောင်စုမွန်အဖွဲ့ ကိုယ်စားလှယ်များသည် အစည်းအဝေးသို့ မလာရောက်ကြတော့ပေ။

ယင်းညှိနှိုင်းအစည်းအဝေးမှ မွန်ပြည်နယ်အလုပ်ညီညွတ်ရေးကော်မတီ (ဗဟို) ဖြစ်မြောက်ရေး ကော်မတီကို ဖွဲ့စည်းခဲ့သည်။ နာယကအဖြစ် ဟိတဂဟေသီမှ ဘဒ္ဒန္တဣန္ဒသာရနှင့် အရှင်ပါလိတ၊ ဥက္ကဌ မွန်ဓါတု ဦးမောင်မောင်၊ အတွင်းရေးမှူး နိုင်ငွေသိမ်း ၊ တွဲဖက်အတွင်းရေးမှူး မင်းတင်ဖေနှင့် မင်းခင်မောင်တို့က ဆောင်ရွက်ကြသည်။

မွန်ပြည်နယ်ဖော်ထုတ်ရေး အလုပ်ညီညွတ်ရေးကော်မတီ (ဗဟို) ဖြစ် မြောက်ရေးမှကြီးမှူး၍ ၁၉၆၁ ခုနှစ် ဇန်နဝါရီ(၈) ရက်နေ့တွင် ရန်ကုန်မြို့ ကုန်သည်လမ်းရှိ နီပေါကျောင်း၌ မွန်အမျိုးသားညီလာခံ စတင်ဖွင့်လှစ်၍ ကျင်းပသည်။ ထိုနောက် (ဇန်နဝါရီ ၉-၁၀) ရက်များတွင် ရွှေတိဂုံအရှေ့ ဖက်မုခ်ရှိ ကျိုက်သီမွန်ကျောင်း၌ ဆက်လက်ကျင်းပကြသည်။

ညီလာခံသို့ နေရာဒေသအနှံ့အပြားမှ မွန်သံဃာတော်များ ၊ မွန်ကိုယ်စားပြု အသင်းအဖွဲ့အစည်း အသီးသီးတို့၏ ခေါင်းဆောင်များ၊ ရန်ကုန် ၊ ပဲခူး ၊ မော်လမြိုင်ခရိုင်များမှ ကိုယ်စားလှယ်များ၊ တသီးပုဂ္ဂလနှင့် မျိုးချစ်များက စုံစုံညီညီ တက်ရောက်ကြသည်။ မဟာမိတ်ပါတီများ ၊ တိုင်းရင်းသားအဖွဲ့ အစည်းများကလည်း သဝဏ်လွှာများ ပေးပို့ကြသည်။

၁၉၆၁ ခုနှစ် အဆိုပါ မွန်အမျိုးသားညီလာခံကြီးမှ မွန်ပြည်နယ်ဖေါ်ထုတ် ရေး အလုပ်ကော်မတီ (ဗဟို) ဖွဲ့စည်းခဲ့ပြီး အောက်ပါအချက်များကို ဆုံး ဖြတ်ချမှတ်ခဲ့ကြသည်။
၁။ ကျိုက္ခမီခရိုင်၊ သထုံခရိုင်နှင့် မွန်လူမျိုးများနေထိုင်သော ဆက်စပ်ရာ ဒေသများကို မွန်ပြည်နယ်အဖြစ် သတ်မှတ်ရေး ဥပဒေကြမ်းကို လာမည့် ပါလီမန်တွင် တင်သွင်းအသိမှတ်ပြုပေးရန် ဤညီလာခံကြီးမှ တောင်းဆို အပ်ပါသည်။
၂။မွန်အမျိုးသားနေ့၊ မွန်အမျိုးသားအလံနှင့် မွန်အမျိုးသားသီချင်းတို့ကို ဖော်ထုတ်နိုင်ရေးအတွက် ပိုမိုကျယ်ပြန့်သော ကော်မတီတရပ် ဖွဲ့စည်း သွားရန် ဤညီလာခံမှ ဗဟိုကော်မတီသို့ တာဝန်လွှဲအပ်သည်။
၃။ မှန်ကန်သော လူမျိုးရေးဝါဒကို ထူထောင်သွားရန်။ (လူမျိုးကြီးဝါဒကို ဆန့်ကျင်ပြီး လူမျိုးစုံသွေးစည်းညီညွတ်ရေး တည်ဆောက်ရန်)၊ ၎င်းပြဿနာများ ပြေလည်သွားစေရန်အလို့ငှာ လူမျိုးပေါင်းစုံပါဝင်သည့် ပင်လုံကဲ့သို့သော အလားတူ ကွန်ဖရင့်မျိုးကို နိုင်ငံတော်မှကြီးမှူး ကျင်းပ ပေးရန် ဤညီလာခံမှ တောင်းဆိုပါသည်။
၄။ (၁) ပြည်တွင်းငြိမ်းချမ်းရေး တည်ဆောက်ရန်၊
(၂) ပါလီမန်ဒီမိုကရေစီ ထိန်းသိမ်းရန်၊
(၃) အမျိုးသားညီညွတ်ရေး တည်ဆောက်ရန်အတွက် တူညီသောအဖွဲ့ အစည်းများ နှင့် ပြည်သူတရပ်လုံးကို ပူးပေါင်းကာ အမျိုးသားညီညွတ်ရေး ကို မရမနေတည်ဆောက်သွားရန် ဤညီလာခံကြီးမှ အများသဘောတူ အတည်ပြုပါသည်။

     အထက်ပါဆုံးဖြတ်ချက် တောင်းဆိုချက်များကို အကောင်အထည် ဖေါ်ရန် ညီလာခံကြီးမှ မွန်ပြည်နယ်ဖော်ထုတ်ရေး အလုပ်ညီညွတ်ရေး ကော်မတီနှင့် အလုပ်အမှုဆောင်များကို အောက်ပါအတိုင်း ရွေးကောက် တင်မြှောက်ကြသည်။

(က) နာယကဆရာတော်များ
(၁) ဘဒ္ဒန္တပဏ္ဍိတ
(၂) ဘန်ဒန်တဣန်ဒသာရ (၁)
(၃)ဘဒ်ဒန်တဣန်ဒသာရ (၂)
(ခ) ဗဟိုကော်မတီဝင်များ
(၁) နိုင်လှမောင် (၂) ဗိုလ်ဘအောင် (ပဲခူး)
(၃) ဆရာကြီးဦးမြင့် (မုဒုံ) (၄) မင်းအောင်ဗလ
(၅) နိုင်သိမ်းမောင် (၆) နိုင်ဘဟန် (ပဲခူး)
(၇) ဒေါ်ကြည်ခင်ထူး (ဒေါ်ဧကြည်) (၈) နိုင်ကျော်ရှိန် (ရွာလွတ်)
(၉) နိုင်ထွန်းသိန်း (၁၀) နိုင်ငွေသိမ်း
(၁၁) နိုင်ပန်းအောင် (၁၂) နိုင်အောင်ချစ်
(၁၃) နိုင်ထွန်းစိန် (သထုံ) (၁၄) နိုင်လှတင်
(၁၅) နိုင်စန်းမြိုင် (၁၆) နိုင်ဘိုးစိန်
(၁၇) နိုင်အုံးတင်တို့ ဖြစ်ကြသည်။
(ဂ) မွန်အမတ်များ
(၁) မွန်ဘိုးချို (၂) နိုင်အောင်ထွန်း
(၃) နိုင်ဘိုးစိန် ( ၄ ) နိုင်အောင်လှငွေ

(ဃ) အလုပ်အမှုဆောင်အဖွဲ့
(၁) နိုင်လှမောင် ဥက္ကဌ
(၂) မွန်ဘိုးချို ဒု – ဥက္ကဌ
(၃) နိုင်အောင်ထွန်း ဒု – ဥက္ကဌ
(၄) နိုင်သိမ်းမောင် အထွေထွေအတွင်းရေးမှူး
(၅) နိုင်အောင်ချစ် တွဲဖက် အထွေထွေအတွင်းရေးမှူး
(၆) ဒေါ်ကြည်ခင်ထူး ( ဒေါ်ဧကြည် ) ငွေထိန်း
(၇) မင်းအောင်ဗလ စည်းရုံးရေး
(၈) နိုင်ငွေသိမ်း ဆက်သွယ်ရေး
(၉) နိုင်စန်းမြိုင် စာရင်းစစ်

ထို့အတူ မွန်ပြည်နယ်ဖော်ထုတ်ရေး ကိစ္စရပ်များကိုလည်း မော်လမြိုင် ကောလိပ် မွန်အသင်းမှ ကျောင်းသား ခေါင်းဆောင်များက မွန်ပြည်သူ့တပ်ဦးနှင့်အတူ ပူးပေါင်းလှုပ်ရှားလာကြသည်။ မွန်ပြည်သူ့တပ်ဦးမှ ဗဟိုကော်မတီဝင် မိဟံသာနှင့် အမျိုးသမီးအဖွဲ့ဥက္ကဌ မိတင့် (မိစိန်တော့)တို့ကို မွန် ကောလိပ်ကျောင်းသူများ စံပြုထားကြသူများ ဖြစ်ကြသည်။ တက္ကသိုလ်/ ကောလိပ်အသီးသီးမှ မွန်ကျောင်းသားကျောင်းသူများ နိုင်ငံရေးအရ နိုး ကြားတက်ကြွမှု ရှိလာစေဖို့ မွန်ပြည်သူ့တပ်ဦး ခေါင်းဆောင် နိုင်ထွန်းသိန်း၊ နိုင်ငွေသိမ်းနှင့် နိုင်ချမ်းမွန်တို့ကလည်း ထိုးဖောက်စည်းရုံးနိုင်ခဲ့သည်။

၁၉၆၁ ခုနှစ် ဇူလိုင်လတွင် မော်လမြိုင်ကောလိပ် မွန်အသင်းမှ ကြီးမှူး၍ မွန်ပြည်သူ့တပ်ဦး၏ မွန်ပြည်နယ်ရရှိရေး ဟောပြောပွဲတစ်ရပ်ကို စီစဥ် ကျင်းပပေးခဲ့သည်။ မွန်ပြည်သူ့တပ်ဦးမှ တာဝန်ပေးချက်အရ နိုင်ချမ်းမွန် နှင့် အမျိုးသမီးခေါင်းဆောင် မိတင့်တို့ တက်ရောက်ဟောပြောကြသည်။ အထူးသဖြင့် လက်နက်နှင့်ဒီမိုကရေစီ လဲလှယ်သည့် မွန်ပြည်သူ့တပ်ဦး၏ နည်းပရိယာယ်ပြောင်းလဲမှုအပေါ် မွန်ကျောင်းသားများက မေးခွန်းထုတ်ခဲ့ကြ၏။

ထိုနောက် မော်လမြိုင်မြို့ ပန်းဘဲတန်းရပ်ကွက် အောက်လမ်းမကြီးရှိ မွန် ပြည်သူ့တပ်ဦးဌာနချုပ်ရုံး၌ မွန်ကျောင်းသားများက ဦးဆောင်၍ အစည်း တစ်ရပ်ကျင်းပသည်။ မော်လမြိုင်ကောလိပ်မှ ကျောင်းသူ ကျောင်းသား များသာမက အထက်တန်းကျောင်းများမှ ကျောင်းသားခေါင်းဆောင်များလည်း တက်ရောက်ကြသည်။

အစည်းအဝေး၌ မော်လမြိုင်ခရိုင် မွန်ကျောင်းသူကျောင်းသားများ အသင်း ကို ဖွဲ့စည်းခဲ့ရာ ဥက္ကဌအဖြစ် မင်းဖေသိန်းဇြာ(ကမာဝက်)၊ အထွေထွေ အတွင်းရေးမှူး မင်းထွန်းမြင့် (မုဒွန်း)၊ အမှုဆောင်ကော်မတီဝင်များအဖြစ် မင်းဝင်းထိန်၊ မင်းထွန်းဖေ၊ မင်းထွန်းလှိုင်၊ မင်းတင်အောင် (ကော့ဒွတ်)၊ မင်းအီး၊ မင်းဝိတ်(နှီးပဒေါ)နှင့် မင်းတင်စိုး တို့ပါဝင်ခဲ့သည်။

ထိုစဥ်က မွန်ပြည်သူ့တပ်ဦး လူငယ်ရေးရာတာဝန်ခံ နိုင်ဆိတ်နို့ (နိုင်နွန်လာ) နှင့် မွန်ကျောင်းသားများ လုပ်ငန်းသဘောအရ ဆက်သွယ်မှုရှိခဲ့ကြသည်။ တပ်ဦး၏ ဦးဆောင်မှု အောက်တွင် မွန်ကျောင်းသားလူငယ်တို့ ပိုမိုစည်းလုံးလာကြပြီး ကျောင်း ပိတ်ချိန်များတွင် မွန်ကျေးရွာအသီးသီးသို့ မွန်တို့၏လူနေမှုဘဝကို အလျဉ်း သင့်သလို သွားရောက်လေ့လာကြသည်။

ကျိုက်မရောဦးသွင်ဟု လူသိများသောဝန်ကြီးဦးသွင်သည် ပထစ ဥက္ကဌနှင့် နိုင်ငံတော်ဝန်ကြီးချုပ် ဦးနု၏ မွန်ပြည်နယ်ဖော်ထုတ်ပေးမည်ဆိုသည့် ကတိပြုချက်ကို အကောင်အထည်မပေါ်စေရန် နည်းမျိုးစုံဖြင့် သွယ်ဝိုက်၍ အနှောက်အယှက်ပေးခဲ့သူ ဖြစ်သည်။ ၁၉၆၁ ခုနှစ် မေလ ( ၂၁ ) ရက်နေ့ က မော်လမြိုင် မြို့တော်ဝန်ခန်းမ၌ ကျင်းပသော ပထစအခြေခံပေါင်းစုံ အစည်းအဝေး၌ မော်လမြိုင်မြို့နယ်နှင့် သထုံခရိုင်ကို မွန်ပြည်နယ်ထဲ ထည့်သွင်းခြင်းမပြုရန် ဦးသွင်က တိုက်တွန်းခဲ့ပြီး မွန်ပြည်နယ် သတ်မှတ် ပေးရန် မလိုအပ်ဟူသည့် လူထုဆန္ဒပြပွဲများကို ဦးဆောင်ပြုလုပ်ခဲ့သည်။
ကိုးကားချက်များ
-မွန်အမျိုးသားတို့၏ နောက်ခံသမိုင် (နိုင်ထွန်းသိန်း)
-ဇာတိမြေမှ ယနေ့တိုင် (နိုင်ငွသိမ်း)
-ဥက္ကဌကြီး နိုင်ရွှေကျင်နှင့် တော်လှန်ရေးသမား၊ ဒို့မွန်ကျောင်းသား (နိုင်ဖေသိန်းဇြာ-ဖက်ဒရယ် တက္ကသိုလ်)